Zbiorowiska leśne

O bogactwie przyrodniczym Gminy Tarnów Opolski świadczą rozległe kompleksy leśne. Lasy te to nie tylko źródło cennego surowca, lecz także tereny o bogatych walorach przyrodniczych – jakie zapewnia im znaczna bioróżnorodność fauny i flory. 

Tereny zalesione to pokaźna cześć Gminy Tarnów Opolski, aż 44% całej powierzchni gminy. Lasy spełniają istotną rolę w odniesieniu do hydrosfery i atmosfery. Oprócz tego posiadają funkcje produkcyjne, społeczne, a przede wszystkim rekreacyjne. 

 Lasy tarnowskie i okoliczne nie tworzą jednolitej grupy na całym obszarze, cechuje je daleko idące zróżnicowanie pod względem wielkości, rozmieszczenia i składu gatunkowego. Tak więc lasy Gminy Tarnów Opolski podzielić można na trzy grupy:

- kompleks leśny w części północno – zachodniej, rozciąga się od Grudzic do Walidróg. Jest to największy ekosystem leśny występujący na terenie gminy. Przypisać mu można szczególne walory przyrodnicze. Występują tu bowiem dogodne warunki bytowania gatunków zwierząt charakterystycznych dla wnętrza lasu. Poza tym obszar w znacznym stopniu zajmują siedliska wilgotne, przez co potencjał siedliskowy wzrasta, mimo obecnej dominacji siedlisk borowych.      

- kompleks leśny w części północno – wschodniej, obszar Raszowej. Jest jednym z  mniejszych siedlisk leśnych, jednak pełnią istotną rolę w leśnym ekosystemie przyrodniczym. Dotyczy to przede wszystkim występującego tu boru sosnowo – świerkowego. Ma on charakter szczególny ponieważ znajduje się w zasięgu wapieni środkowo – triasowych, na terenie gdzie prowadzono dawniej intensywną eksploatację odkrywkową. Obecnie jest to obszar o charakterze od półnaturalnego do antropogenicznego, ale odznaczający się podwyższonym walorem przyrodniczym z uwagi właśnie na zmienne warunki biotopowi. Występuje w tym rejonie obecnie kompleks leśno-łąkowy.

- kompleks leśny w części południowo – zachodniej, obszar Miedziany i Kątów Opolskich. Lasy występujące w tym rejonie, stanowią w obrębie gminy siedliska borów sosnowych i przechodzą na południe w siedliska buczyn. Ponadto występują tu zbiorowiska leśne zwane kwaśnymi buczynami niżowymi, w których spotkać można wiele cennych gatunków roślin i zwierząt.

Na całym terenie Gminy Tarnów Opolski w zależności od warunków glebowych, roślinność  potencjalną  stanowią różnego rodzaju zbiorowiska leśne:

- łęgi jesionowo –  wiązowe (Ficaro – Ulmetum typicum) – eutroficzne zbiorowisko siedlisk wilgotnych (lasy liściaste z udziałem wiązów), występujące zwykle na żyznych madach dużych dolin rzecznych, w tym przypadku w dolinie Odry,

- łęgi olszowe i jesionowo – olszowe w dolinach (Circaeo – Alnetum) – eutroficzne i wybitnie higofilne lasy z panującą olszą czarną i domieszką jesionu, wykształcające się na siedliskach lekko zabagnionych, w dolinach wolno płynących cieków wodnych. Na terenie gminy związane z dolinami Suchej, Czarnki i Strugi,

- grądy środkowoeuropejskie (Galio – Carpinetum), odmiana śląskowielkopolska, żyzna, w mniejszym stopniu również grądy subkontynalne (Tilio-Carpinetum) – wielogatunkowe lasy liściaste z dominacją dębu szypułkowego i graba, z udziałem buka, lipy drobnolistnej i jodły. Ich potencjalnym siedliskiem są obszary występowania glin morenowych, margli triasowych, w mniejszym stopniu piasków o różnej genezie.

- Środkowoeuropejskie acidofilny las dębowy (Calamagrosito arundinacea – Quercetum) – zbiorowiska w typie siedliskowym boru mieszanego wykształcające się na glebach świeżych, z panującym dębem bezszypułkowym w drzewostanie, w runie przeważają ogólnoleśne acidofilne gatunki (np. Trzcinnik leśny, śmiałek pogięty, pszeniec zwyczajny, orlica pospolita) oraz kłosówka miękka i jastrzębce. Potencjalnym siedliskiem tych lasów są głównie obszary występowania piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz tarasowych, ale też mogą występować na mniej żyznych obszarach glin zwałowych.  

- suboceaniczny bór sosnowy (Leucobryo-Pinetum) – zbiorowiska boru sosnowego świeżego, wykształcające się na siedliskach piaszczystych, suchych i świeżych w gminie związane z miąższymi piaskami kemowymi oraz z fragmentami tarasu plejstoceńskiego z głębszym poziomem wód gruntowych

- kontynentalny bór mieszany (Pino-Quercetum = Querco roboris – Pinetum) – mezotroficzne zbiorowisko leśne z udziałem w drzewostanie sosny oraz dębu, nawiązujące florystycznie i siedliskowo z jednej strony do borów i uboższych postaci grądów. Potencjalnym siedliskiem tych lasów są głównie  obszary występowania ubogich piasków i żwirów wodnolodowcowych i tarasowych, a także piasków o innej genezie.

Wśród typów siedliskowych lasów na terenie gminy przeważają borowe – bór mieszany wilgotny i bór mieszany świeży. Siedliska boru wilgotnego zajmują niewielkie powierzchnie na północny zachód od Tarnowa Opolskiego, a boru świeżego przy granicy z Opolem oraz w Kątach i Miedzianej. W składzie gatunkowym drzewostanów dominuje sosna, następnie: brzoza, świerk, olsza i dąb w mniejszym stopniu występuje buk, modrzew, jesion, grab, klon, lipa i topola. W ostatnich latach wzrasta udział gatunków liściastych (buk, jesion, dąb, klon, lipa), co wskazuje na stopniową przebudowę drzewostanów sosnowych na liściaste.

Podszyt składa się z samosiewów drzew oraz z następujących  roślin naczyniowych: bez czarny, jarząb pospolity, śnieguliczka biała, trzmielina pospolita, leszczyna pospolita i inne. Gatunki występujące w runie to m.in.: bluszcz pospolity, szczawik zajęczy, turzyca, przytulia wiosenna, nawłoć pospolita, dziurawiec, niecierpek pospolity, poziomka pospolita, trawy.

Gmina odznacza się dość znacznym udziałem ekosystemów leśnych, w dużych, zwartych powierzchni leśnych, co dotyczy zwłaszcza części północnej północno-wschodniej i południowo zachodniej. Występują w gminie przede wszystkim siedliska borów sosnowych. W części północnej ą to bory mieszane wilgotne, natomiast południowa część gminy to siedliska borów świeżych i borów mieszanych świeżych. Związane jest to z sytuacją głębokiego występowania wody gruntowej w tej części gminy, w porównaniu do warunków panujących w jej północnej części. Kompleksy borów to głównie jednowiekowe lasy gospodarcze z dominującą sosną w drzewostanie, przy z reguły małym udziale innych domieszkowych gatunków, jak dąb szypułkowy, brzoza, świerk czy lipa.

Na południu od Miedzianej zanotowano liczne odnowienia buków w obrębie kompleksu leśnego zdominowanego przez sosny, co wskazuje, na naturalny potencjał siedliskowy związany z kwaśnymi buczynami Luzulo pilosae – fagetum.

Część terenów leśnych i zadrzewieniowych to drzewostany wyłącznie sosnowe lub też mieszane czy typowo liściaste, stanowiące zadrzewienie antropogeniczne terenów przekształconych. Zostały one nasadzone w okresie wcześniejszym w celu rekultywacji terenów w kierunku leśnym lub też wykształciły się spontanicznie na terenach poeksploatacyjnych, pozostających od wielu lat w nieużytkowaniu. Dotyczy to w szczególności terenów na południe i południowy- wschód od Tarnowa Opolskiego. W rejonie zawodnionych, starych wyrobisk poeksploatacyjnych w rejonie Kosorowice – Miedziana, spontaniczne zadrzewienia i zakrzewienia maja charakter łęgowy, dominacją wierzb oraz topoli.

Nad brzegami Odry miejscami w postaci wąskich ciągów, wykształciły się niewielkie fragmenty nadrzecznego łęgu wierzbowego Salicetum albo fragilis, łozowiska z wierzbą szarą Salicetum pentadrocinereae oraz wikliny nadrzeczne Salicetum triandro – viminalis.

Ze zbiorowisk zaroślowych, oprócz wspomnianych łozowisk i wiklin w dolinie Odry, wymienić należy również zarośla ligustru i tarniny Pruno – Crataegum.